The Universe

Энэ зууны эхэнд билүү дээ яаг оныг нь санахгүй байна, цагаан сар болж байсан юм даг. Хамаатныдаа гэрээрээ оччихсон дайлуулж суутал мэдээгээр Сансар огторгуйн Хар нүх (black hole) гэдэг зүйлийг Оросын эрдэмтэд байдаг гэдгийг нь баталлаа гэж гарсан юм. Тухайн үедээ хоёр галактик мөргөлдөөд хоёуланг нь хар нүх сороод авчихсан тухай график зургаар үзүүлэхэд инээлдэж хөхрөлдөж суусан манайхан бүгдээрээ л чих тавин чагнаж билээ. Түүнээс хойш хар нүх гэдэг нэг “цоорхой” ертөнцийн хаа нэгтээгээс тоос сорогч шиг сорж байдаг гэсэн ойлголттой явсаар 2007 оныг угтжээ.

Internet-ээр тэнэж яваад Brief history of Time гэж нэг сүрхий ном байдгыг мэдээд энд тэндгүй нэгжиж самнаж явжийж олж авсан боловч эхлүүлэх төдий болгоод орхисон юм. Нээх удалгүй монгол хэл дээр Цаг хугацааны товч түүх гээд орчуулагдсаныг дуулаад бас л аваад “хадгалчихсан”.
Бас ч үгүй хамтад нь үзнэ гээд Эхлэлийн эхлэл гэх Айзек Азимов автортай бас нэг номыг авчихсан гэжугаа. Нэгэнт энэ цаг үед төрсөн болохоор хүн төрөлхтөнийхөө олж мэдсэн нээсэн гайхамшигуудад нэмэр болдоггүй юм гэхэд ойлгож баясахаар шийдсэн маань энээ.
Энэ 2 номоор би тоймлож төсөөлөх ч аргагүй цаг хугацааны тэнхлэгээр туйлж, атом молекулаас өгсүүлээд гариг эрхэс, орчлон ертөнцийн тогтолцоо хүртэл асссар том аялал хийгээд ирвэй.
Ямар нэгэн онцгой халуун абсолют цэг дээрээс маш их хүчтэй тэсрэлт (big bang) болж орчлон ертөнц үүссэн бөгөөд яг тийм онцгой цэгт хумигдан мөхнө гэсэн төсөөлөл миний толгойд үлдсэн. Гэхдээ энэ өгүүлбэрийн эхлэл төгсгөл хоёрын хооронд хэдий хэр хугацаа байгааг төсөөлөх ч аргагүй тул хумигдаад эхлэх вий гэж айх хэрэггүй гэсэн шүү :P.
Орчлон ертөнц тасралтгүй тэлж байгааг гэрлийн спектрийн тусламжтай олж тогтоосоноос, мөн таталцалын орны нөлөөгөөр тооцоолж “хар нүх” хэмээх одод байдаг гэдгийг баталсанаас үүдэн дээрх их тэсрэлт хийгээд их хаагдалт явагдана гэж үзсэн бололтой юм. Олон баталгаа баримтууд байдаг хэдий ч дээрх 2 бол гол үндэслэл болтой. Энэ 2 ном бичигдсэнээс хойш онол хэрхэн өөрчлөгдсөнийг мэдэхгүй юм. Ямар ч байсан гол алдаагүй яваа бий вий гэсэндээ энэ бичлэгийг ичихгүй тоншиж суухтий.
Хар нүх
Өнгөрсөн зуунд Энэтхэгийн эрдэмтэн Чандрасекар нарнаас хэдэн зуу дахин том одод түлшээ (ихэвчлэн ус төрөгч байдаг гэнэ) баран мөхөх үедээ таталцалын хүч нь бодисын түлхэлтийн хүчийг дарангуйлсанаас үүдэн мөнхөд хумигдаж эхлэнэ гэсэн таамаглалыг дэвшүүлж байжээ. Хар нүх гэдэг ойлголт бол миний ойлгож байсан шиг Нүх бус асар хүчтэй таталцалын орон бүхий од болж таарав. Гэрлийн цацраг хүртэл таталцалын нөлөөнөөс нь давж гардаггүй болохоор бид тэдгээр хар нүхнүүдийг хардаггүй гэнэ. Гэвч байдаг гэдгийг нь таталцалынх нь нөлөөг тооцоолох замаар батлажээ.
Манай галактикын төвд асар том хар нүх байх магадлалтай гэж уг номонд дуржээ. Учир нь галактикт байгаа бүх оддын масс иймэрхүү дайны галактикийг “барьж” хүчрэхгүй гэж тооцолсоноос гэнэ.
Их тэсрэлт
Ертөнцийн үүсэл болсон хүчтэй тэсрэлт иймэрхүү хар нүхнүүдийн нийлбэрээс үүссэн гэж үзэж болох талтай ч энэ бол одоохондоо хүн төрөлхтөний хувьд батлахад арай л ахадсан онол болно. Аа гэхдээ их тэсрэлт үнэхээр болсон гэх баталгаа олныг олж илрүүлсэн байна.
Цэнхэр гаригаасаа төдийлөн холдож үзээгүй хүн төрөлхтөн ийм даацтай шинжлэж ухаж чадсан нь нэн гайхамшигтай.
Ингэхэд бид хэн юм бэ?
Одоогоор хамгийн эртний бичиг соёлын дурсгал болох Шумерын үе хүртэлх түүхийг чадлаараа тодорхойлжээ. Энэ нь ойролцоогоор 5000 гаруй жилийн өмнө хүн бичиж байсан гэдэг нотолгоо. Эртний хотын туурьнаас мал маллаж газар тариалан эрхэлж байсны баталгааг илрүүлээд шалгахад түүний нас МЭӨ 9000 гаруй жил гэсэн гайхалтай тоо гарчээ. Нүүрстөрөгч 14 гэдэг нэг төрлийн цацраг идэвхт нүүрстөрөгчийн задрал яаг тогтмол 5700 жилд явагддагаас үүдэн эртний олдворын насыг нарийн тогтоодог байна. Гайхмаар юм шүү.
Энэ их урт хугацаанд тодорхой хэмжээгээр хөгжиж ирсэн боловч сүүлийн хоёр гуравхан зууны дотор, яг нарийндаа бол өнгөрсөн зууны дунд үеээс хүн төрөлхтөний хөгжил асар эрчтэй хурдтай болж санаанд багтамгүй амжилтанд хүрчээ. Цаашид ч төсөөлөх аргагүй урагшлах нь дамжиггүй.
Шинэ эриний монгол хүмүүс нэгийг бодож хоёрыг сэтгэж гурвын дайтай хичээж явахгүй бол горьгүй нээ. Цаана чинь талийж өглөө хөгжил дэвшил...